Iniekcje do oka – kiedy się je stosuje? W czym pomagają?
Wśród metod leczenia chorób oczu można wyróżnić iniekcje do oka. To technika stosowana od wielu lat, która polega na wstrzyknięciu odpowiedniego preparatu do wnętrza gałki ocznej. Jakie są wskazania do iniekcji do oka? Jak dokładnie wygląda taki zabieg i jakie preparaty wykorzystuje się we współczesnej okulistyce?
Czym są iniekcje do oka?
Iniekcje do oka inaczej są określane mianem iniekcji doszklistkowych. Zabieg ten polega na wprowadzeniu preparatu do wnętrza gałki ocznej – a dokładniej, do przestrzeni wypełnionej cieczą, czyli ciała szklistego. Iniekcje przeprowadza się z wykorzystaniem bardzo cienkiej igły, która przenika przez białkówkę i siatkówkę.
Iniekcje zaczęto powszechnie stosować od roku 2006. Właśnie wtedy na rynek trafił lek Avastin, z którego najczęściej korzysta się w trakcie tego zabiegu.
W jakich chorobach stosuje się iniekcje doszklistkowe?
Iniekcje do oka stosuje się w walce z różnymi schorzeniami w obrębie oka. Najczęściej metodę tę wykorzystuje się w leczeniu:
- zwyrodnienia plamki żółtej,
- obrzęku plamki cukrzycowej,
- zaćmy cukrzycowej,
- zatoru żyły siatkówki,
- aktywnej neowaskularyzacji naczyniówki,
- patologicznej krótkowzroczności,
- zapalenia błony naczyniowej.
Zastosowanie iniekcji do oka ma sens przede wszystkim w przypadku chorób oczu, które mają związek z siatkówką.
Jak przebiega zabieg iniekcji do oka?
Iniekcja do oka jest wykonywana w sali zabiegowej. Przeprowadza ją lekarz okulista, najczęściej w asyście pielęgniarki. Przed wstrzyknięciem preparatu do wnętrza oka konieczne jest rozszerzenie źrenicy z wykorzystaniem specjalnego środka w kroplach. Zabieg wymaga również znieczulenia oka.
Przed podaniem preparatu konieczne jest przepłukanie worka spojówkowego roztworem powidonu jodyny. Na tak przygotowane oko jest zakładana jednorazowa, sterylna rozwórka, która ma za zadanie zapobiegać mruganiu w trakcie zabiegu. Następnie można wykonać iniekcję – z użyciem bardzo cienkiej igły. Ze względu na wcześniejsze znieczulenie zabieg ten nie jest bolesny. Niektórzy pacjenci czują jedynie lekkie szczypanie.
Podanie preparatu poprzez iniekcję do oka to zabieg, który trwa bardzo krótko – zwykle około 5 minut. Znacznie bardziej czasochłonne jest jednak samo przygotowanie gałki ocznej. Po zabiegu należy również przeprowadzić ponowne badanie i opatrzyć oko. W wielu przypadkach po iniekcji konieczne jest też stosowanie antybiotyku przepisanego przez lekarza.
Po zabiegu iniekcji do oka może występować zaczerwienienie. Gałka oczna jest również znacznie wrażliwsza na dotyk i inne czynniki. W tym czasie warto pozostawać w stałym kontakcie z lekarzem.
Jak często przeprowadza się iniekcję do oka?
O częstotliwości podawania preparatów do wnętrza oka zawsze decyduje lekarz. Czasami wystarczy tylko jednorazowy zabieg, jednak w większości przypadków konieczne jest jego kilkukrotne powtórzenie, w odpowiednich odstępach czasu. Plan leczenia przygotowuje lekarz okulista, na podstawie wykonanych badań – najczęściej angiografii fluoresceinowej i OCT. W celu pełnej diagnostyki zwykle niezbędne jest też przeprowadzenia badania z oceną ostrości wzroku oraz fotografii dna oka.
U niektórych pacjentów iniekcje są jednym z wielu elementów terapii. Uzupełniają one inne stosowane techniki. O dokładnym przebiegu leczenia zawsze decyduje lekarz okulista.
Kwalifikacja do iniekcji doszklistkowej
Aby móc skorzystać z zabiegu iniekcji doszklistkowej, konieczne jest wykonanie odpowiednich badań. Okulista określa skorygowaną ostrość wzroku (BCVA – best corrected visual acuity) oraz przeprowadza badanie optycznej koherentnej tomografii. Pozwala ono na określenie obecności neowaskularyzacji naczyniówki, a także ocenę takich parametrów, jak grubość siatkówki, obecność płynu podsiatkówkowego i śródsiatkówkowego czy stan nabłonka barwnikowego siatkówki.
W wielu przypadkach przeprowadza się również badanie angiografii fluoresceinowej bądź angiografii opartej na OCT. U pacjentów, którzy mają stwierdzone AMD, konieczne jest wykonanie pełnego badania okulistycznego i OCT. Wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu najczęściej jest pogorszenie ostrości widzenia, które można szczegółowo zdefiniować w trakcie wspomnianych testów.
Jakie preparaty stosuje się przy iniekcjach do oka?
Iniekcje do oka wymagają zastosowania odpowiednich preparatów. Najczęściej podaje się środki anty VEGF, czyli zapobiegające wzrostowi nieprawidłowych naczyń krwionośnych. To m.in. takie preparaty, jak Avastin (bevacizumab), Lucentis (ranibizumab) i Eylea (aflibercept). Do iniekcji wykorzystuje się również:
- środki przeciwbakteryjne – wankomycyna, ceftazydym, amikacyna (przy zapaleniu gałki ocznej),
- okryplazminę – enzym witreolityczny podawany przede wszystkim w zespole trakcji szklistkowo-siatkówkowych,
- leki przeciwwirusowe – foskarnet, gancyklowir (w ostrej martwicy siatkówki),
- glikokortykosteroidy – octan triamcynolonu, deksametazon w postaci implantu doszklistkowego (w leczeniu różnego pochodzenia obrzęku plamki),
- komórki macierzyste – choć w ich przypadku wciąż trwają badania, które mają potwierdzić ich wpływ na ludzki organizm.
W przypadku wysiękowego AMD, cukrzycy czy zakrzepów stosuje się głównieanti-VEGF. To substancje blokujące naczyniowy czynnik wzrostu śródbłonka. U chorych na cukrzycę, zapalenie błony naczyniowej czy z zakrzepami używa się dodatkowo sterydów. Natomiast jeśli chodzi o zapalenia bakteryjne wnętrza gałki ocznej, konieczne jest podawanie antybiotyków.
Substancje anti-VEGF
Preparaty anty VEGF to substancje, których zadaniem jest hamowanie naczyniowego czynnika wzrostu śródbłonka. To właśnie do tej grupy można zaliczyć wspomniany wyżej Avastin, który przyczynił się do spopularyzowania zabiegu iniekcji do oka. Są one stosowane w większości iniekcji doszklistkowych realizowanych na całym świecie.
Najczęściej stosowane leki do iniekcji do oka to:
- Avastin – to pierwszy lek typu anty VEGF zarejestrowany na rynku. Stosuje się go już od 2005 roku. Początkowo był wykorzystywany przede wszystkim w celu hamowania rozrostu guzów nowotworowych. Z czasem odkryto, że jest on pomocny również w walce z niektórymi schorzeniami oczu,
- Lucentis – to lek wyprodukowany i zarejestrowany z myślą o leczeniu wysiękowej postaci AMD. Swoim składem tylko nieznacznie różni się od preparatu Avastin,
- Eylea – to najnowszy z wymienionych leków, stworzony z myślą o leczeniu wysiękowej postaci AMD. Podobnie jak Avastin, preparat ten jest stosowany również w walce z nowotworami. Produkt ten ma jednak nieco inny mechanizm działania niż Avastin i Lucentis, dlatego stosuje się go głównie u pacjentów, którzy źle reagują na pozostałe dwa środki.
Bez rozbudowanej sieci naczyń krwionośnych niektóre choroby oczu, jak np. AMD wysiękowe, nie mogą się rozwinąć. W strukturach zmienionych chorobowo zwykle można zaobserwować podwyższony poziom VEGF, dlatego właśnie przy wielu schorzeniach stosuje się anty VEGF.
Anty VEGF nie można jednak użyć w przypadku osób uczulonych na takie leki, przy stanach zapalnych oka oraz w trakcie ciąży.
Terapia sterydowa
U niektórych osób iniekcję anty VEGF uzupełnia się również podawaniem sterydów. Pomagają one zwalczyć stany zapalne i obrzęki w obrębie gałki ocznej. Stosuje się je miejscowo i jedynie w sytuacji, gdy schorzenia oczu wynikają z chorób ogólnoustrojowych.
Ze sterydów rzadko korzysta się podczas leczenia AMD. Znacznie częściej są stosowane w przypadku cukrzycy i zakrzepów żylnych. Najczęściej są to takie preparaty, jak Trimacynolon, Ozurdex oraz Illuvien. Substancje te mogą jednak powodować poważne skutki uboczne, dlatego korzysta się z nich jedynie wtedy, gdy terapia z wykorzystaniem samych anty VEGF nie jest skuteczna.
W jakim celu stosuje się iniekcje do oka?
Iniekcje do oka stosuje się przede wszystkim w celu wyleczenia lub ograniczenia dolegliwości związanych ze wspomnianymi chorobami. Obecnie wykorzystywane preparaty nie są jednak w stanie usunąć schorzenia na zawsze, dlatego w większości przypadków należy je powtarzać. Stanowią one jednak bardzo duże wsparcie dla osób, które borykają się z zaawansowanymi chorobami oczu. Pomagają zmniejszyć ryzyko pogorszenia lub nawet całkowitej utraty wzroku.
W przypadku chorych na AMD wprowadzenie iniekcji do oka może przyczynić się do zahamowania choroby, a u niektórych – również do poprawy jakości widzenia. To ważne zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku, którzy są narażeni na nieodwracalną utratę wzroku.
Czy iniekcje oka są bezpieczne? Możliwe powikłania
Iniekcje doszklistkowe na ogół są bezpieczne, zwłaszcza gdy przeprowadza je doświadczony lekarz w sterylnych warunkach. Powikłania zdarzają się bardzo rzadko, ale jeśli już wystąpią, to są to najczęściej:
- wylew podspojówkowy,
- szczypanie,
- uczucie ciała obcego pod powieką,
- kłucie,
- widzenie czarnych kropek.
Wszystkie wymienione objawy nie są niebezpieczne i w większości przypadków znikają już po kilku dniach. U osób, które regularnie są poddawane iniekcjom doszklistkowym, może jednak występować zespół suchego oka. Do rozwoju tego problemu przyczynia się m.in. wielokrotne odkażanie i znieczulanie oka – wszelkie zabiegi w jego obrębie podrażniają je i powodują suchość. Oczy osób regularnie stosujących iniekcje są też znacznie bardziej wrażliwe na światło i wiatr.
U niektórych osób w wyniku iniekcji do oka może wystąpić również zapalenie wnętrza gałki ocznej. Taki stan jest bardzo niebezpieczny. Pojawia się jednak u niewielu pacjentów. Gdy wystąpi, konieczne jest niezwłoczne udanie się do okulisty i wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Zapalenie wnętrza gałki ocznej objawia się nagłym bólem oka oraz pogorszeniem widzenia.
Osoby decydujące się na iniekcję do oka powinny pamiętać też o tym, że każdy z podawanych preparatów także może powodować odmienne skutki uboczne. Najczęściej są to zakrzepy, zawał serca czy udar mózgu. Problemy te występują jednak u około 1% pacjentów. Przed podanie preparatów wykonuje się badania, które pozwalają na ocenę ryzyka pojawienia się skutków ubocznych u danej osoby.
Bibliografia
Powiązane artykuły
