Soczewki fakijne – alternatywa dla okularów i soczewek kontaktowych

Soczewki fakijne to nowoczesny sposób korekcji wad refrakcji, potocznie nazywanych wadami wzroku. W odróżnieniu od popularnych soczewek kontaktowych nie zakłada się ich na rogówkę, lecz umieszcza na stałe wewnątrz oka przed naturalną soczewką. Implantacja soczewek fakijnych jest mało inwazyjnym zabiegiem, który zapewnia trwałą poprawę widzenia.

Soczewki fakijne a inne metody korekcji wzroku 

Wady refrakcji to najczęściej występujące zaburzenia pracy narządu wzroku. Szacuje się, że występują u co czwartej osoby na świecie. Od stuleci problem krótkowzroczności i dalekowzroczności leczy się korekcją okularową. Metoda ta nadal jest bardzo popularna, a nowoczesne technologie pozwalają na jej doskonalenie. Jednak ma ograniczenia, których nie da się pokonać, jak choćby dyskomfort związany z noszeniem okularów podczas aktywności fizycznej. 

Rozwiązaniem niektórych problemów z korekcją okularową okazały się soczewki kontaktowe. Te jednak także nie są pozbawione wad. Nie można nosić ich całą dobę, należy poświęcić sporo uwagi utrzymaniu ich należytej higieny, a i tak nierzadko są przyczyną stanów zapalnych czy zespołu suchego oka. Z tego powodu soczewki kontaktowe nie są odpowiednie dla wszystkich, np. dla osób z przewlekłym zapaleniem spojówek. 

Rewolucyjną metodą leczenia wad refrakcji okazała się laserowa korekcja wzroku. Nowoczesne urządzenia (laser excimerowy czy femtosekundowy) pozwalają na precyzyjne wymodelowanie kształtu rogówki tak, by załamujące się na niej promienie światła tworzyły na siatkówce wyraźny obraz. Efekt zabiegu jest trwały i często pozwala na całkowitą rezygnację z korekcji soczewkowej. Niestety, istnieje wiele przeciwwskazań do laserowej korekcji wzroku, np. zbyt cienka rogówka. 

Alternatywą dla wyżej wymienionych sposobów korekcji wad refrakcji jest wszczepienie soczewki fakijnej. To także metoda chirurgiczna, ale – w odróżnieniu od laserowej – nie narusza naturalnych struktur oka i nie wiąże się z trwałą ingerencją w jego układ optyczny. Implantacja soczewki fakijnej to zabieg nie tylko mało inwazyjny, ale też całkowicie odwracalny. Istnieje stosunkowo niewiele przeciwwskazań do jego wykonania. 

Czym dokładnie są soczewki fakijne? 

Soczewka fakijna to swego rodzaju soczewka kontaktowa, ale wszczepiana do wnętrza oka – między rogówkę a tęczówkę (soczewka przedniokomorowa) lub między tęczówkę a soczewkę własną pacjenta (soczewka tylnokomorowa). Tak zaimplantowana soczewka fakijna współpracuje z naturalną, dzięki czemu przywrócony zostaje prawidłowy mechanizm refrakcji. 

Soczewki fakijne dobrej jakości:

• są bardzo cienkie, elastyczne, całkowicie niewyczuwalne i niewidoczne w oku po implantacji;
• wykonuje się je z collameru, czyli materiału na bazie kolagenu – biokompatybilnego, a zatem dobrze tolerowanego przez organizm;
• są bardzo trwałe – można je użytkować nawet 50 lat, o ile w tym czasie zmianie nie ulegnie wada wzroku i nie zajdzie konieczność ich wymiany na soczewki o innych parametrach;
• mają doskonałą przezierność i właściwości antyrefleksyjne;
• są wzbogacone filtrami UVA i UVB, dzięki czemu chronią wzrok przed promieniowaniem UV.

Wyżej wymienione cechy soczewek fakijnych zapewniają wysoki komfort i bezpieczeństwo ich użytkowania, ale oczywiście nie mówią jeszcze nic o kluczowym parametrze, jakim jest zakres korekcji wad refrakcji.

Jakie wady wzroku korygują soczewki fakijne? 

Soczewki fakijne służą korekcji błędów refrakcji przy ogniskowaniu promieni świetlnych na siatkówce, co jest bardzo częstą przyczyną obniżonej ostrości wzroku. Do wad refrakcji należą:

• krótkowzroczność, w której światło skupia się przed siatkówką (zwykle z powodu zbyt długiej gałki ocznej), co sprawia, że obiekty znajdujące się blisko widziane są wyraźnie, a odległe obiekty – nieostro;
• dalekowzroczność, w której światło skupia się za siatkówką (najczęściej w związku ze zbyt krótką gałką oczną), co sprawia, że przedmioty znajdujące się w oddali widziane są ostro, a te w pobliżu zdają się rozmazane;
• astygmatyzm, w którym krzywizna rogówki jest nierówna (nie ma kulistego kształtu) i załamuje promienie światła pod różnymi kątami, co sprawia, że obserwowane obiekty wydają się „rozciągnięte” w pionie lub w poziomie.

Skalę wady refrakcji wyraża się w dioptriach. Soczewki fakijne pozwalają na korekcję w zakresach:

• od -0,5 do -20 dioptrii przy krótkowzroczności,
• od +0,5 do +10 dioptrii przy dalekowzroczności,
• do +6 dioptrii przy astygmatyzmie. 

Do wad wzroku zalicza się także presbiopię, czyli starczowzroczność. Jest ona konsekwencją fizjologicznego starzenia się organizmu i dotyczy większości populacji powyżej 45. roku życia. Powoduje pogorszenie widzenia na bliskie odległości, na skutek zmniejszenia zdolności akomodacji oka. Do niedawna korekcja presbiopii soczewkami wewnątrzgałkowymi była niemożliwa. Jako grupę docelową do zabiegu ich implantacji wskazywano osoby do 40–45 roku życia. Obecnie istnieją soczewki fakijne do korekcji starczowzroczności rekomendowane dla pacjentów w wieku 40–60 lat. U starszych osób – w związku z wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia zaćmy – korzystna jest korekcja presbiopii przez wymianę soczewki własnej na sztuczną (czyli metodą operacyjnego leczenia zaćmy). 

Kto kwalifikuje się do korekcji wzroku soczewkami fakijnymi? 

Soczewki fakijne stosuje się u osób z wadą wzroku stabilną przynajmniej od roku, co oznacza, że nie jest to metoda korekcji odpowiednia dla dzieci, u których układ optyczny oka może zmieniać się wraz ze wzrostem. Dlatego wiek poniżej 21. lat jest przeciwwskazaniem do zabiegu implantacji soczewek fakijnych. 

Zabiegu nie wykonuje się w przypadku niektórych nieprawidłowości w budowie oka oraz takich schorzeń narządu wzroku jak jaskra, zapalenie tęczówki czy choroby zwyrodnieniowe plamki żółtej. Przeciwwskazaniami do zabiegu są także ciąża i okres laktacji, aktywne infekcje, choroby nowotworowe, niekontrolowana cukrzyca, niektóre choroby serca (m.in. wszczepiony rozrusznik). Jednocześnie do implantacji soczewek fakijnych mogą zakwalifikować się osoby, które zdyskwalifikowano z zabiegu korekcji laserowej z powodu zespołu suchego oka lub zbyt cienkiej rogówki. 

Ostatecznie decyzję o kwalifikacji do zabiegu podejmuje specjalista po przeprowadzeniu wnikliwej diagnostyki, obejmującej m.in. badanie wady refrakcji, ciśnienia wewnątrzgałkowego i dna oka. Badania te pozwalają wykluczyć ewentualne przeciwwskazania do wszczepienia soczewek fakijnych, ale też służą obliczeniu parametrów soczewek, które wykonuje się pod kątem indywidualnych uwarunkowań i potrzeb danego pacjenta.

Jak wygląda zabieg wszczepienia soczewki fakijnej? 

Wszczepienie soczewki fakijnej to ambulatoryjny zabieg przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym. Jednak wymaga pewnego przygotowania. Na 2–3 tygodnie przed operacją wykonuje się irydotomię laserową (niewielkie otwory w tęczówce operowanego oka), która służy utrzymaniu prawidłowego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Przed samym zabiegiem pacjent powinien być na czczo. Warto zapytać lekarza o zalecane postępowanie, jeśli chodzi o przyjmowane na stałe leki czy dodatkowe badania takie jak morfologia krwi, czy EKG. 

W dniu zabiegu, po podaniu znieczulenia w postaci kropli do oczu, lekarz wykonuje nacięcie w rogówce, przez które wprowadzona zostanie soczewka. Jest elastyczna, co umożliwia jej zwinięcie i łatwą aplikację. Umieszczona w oku rozwija się samoistnie, a lekarz lokuje ją we właściwej pozycji. Ponieważ nacięcie w rogówce jest niewielkie, goi się dość szybko bez potrzeby zakładania szwów. Wykonuje się jedynie opatrunek chroniący gałkę oczną przed wpływem czynników zewnętrznych. Pacjent nosi go przez dobę – do czasu wizyty kontrolnej. 

Zabieg wszczepienia soczewki fakijnej trwa 15–20 minut. Można wykonać go obuocznie lub tylko na jedno oko. Po zabiegu pacjent może od razu wrócić do domu. Oczywiście nie powinien samodzielnie prowadzić samochodu, więc wskazane jest, by był z osobą towarzyszącą. Niemniej niemal od razu może cieszyć się lepszą ostrością widzenia. Pełna stabilizacja wzroku następuje w ciągu kilku tygodni po zabiegu. 

Jak przebiega rekonwalescencja po zabiegu? 

Okres rekonwalescencji po zabiegu implantacji soczewek fakijnych jest krótki – wiele osób jest w stanie już następnego dnia wrócić do pracy, choć oczywiście można skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, którego długość zależy od charakteru pracy pacjenta i oceny procesu gojenia się oka. Niezależnie od samopoczucia pacjent musi stosować się do zaleceń lekarza, m.in. używać zaleconych kropli do oczu, które chronią podrażnioną zabiegiem okolicę przed stanem zapalnym i infekcją. 

Przez pierwszą dobę po zabiegu pacjent powinien zaniechać takich czynności jak czytanie, korzystanie z komputera, oglądanie telewizji czy prowadzenie pojazdów. W ciągu następnych 3–4 tygodni musi unikać wysiłku fizycznego, a także chronić oczy przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych (pyłu, detergentów, chlorowanej wody), w szczególności – nosić okulary z filtrem UV. 

Zalety i wady soczewek fakijnych 

Jak widać, metoda korekcji wad wzroku, jaką są soczewki fakijne, ma wiele zalet:

• to metoda dobra dla osób, które nie chcą lub nie mogą nosić okularów ani soczewek kontaktowych, a nie kwalifikują się do laserowej korekcji wzroku;
• zabieg nie narusza struktur oka i jest całkowicie odwracalny – soczewkę można w każdej chwili usunąć lub wymienić na inną;
• soczewki fakijne są wykonane z wysokiej jakości bezpiecznych materiałów o bardzo długiej żywotności;
• zabieg jest krótki, mało inwazyjny i bezbolesny, a jego efekt niemal natychmiastowy;
• okres rekonwalescencji jest krótki i nie wiąże się z koniecznością rezygnacji z większości normalnych aktywności;
• jakość ostrości wzroku po zabiegu jest bardzo wysoka – osoby z wadami refrakcji mogą poprawić wyniki w sporcie wyczynowym, a nawet dostać się do służb mundurowych. 

Bardzo ważny jest także fakt, że zabieg obciążony jest niewielkim ryzykiem powikłań. Niekiedy pojawia się po nim zespół suchego oka. Bardzo rzadko dochodzi do rozwoju zaćmy lub ataku jaskry, jednak na świecie nie odnotowano żadnych przypadków utraty wzroku, której zwykle najbardziej obawiają się pacjenci. 

Wadą zabiegu może być wysoka cena, a jak dotąd nie wykonuje się implantacji soczewek fakijnych – poza leczeniem zaćmy – na NFZ. Jednak, biorąc pod uwagę koszty korekcji okularowej czy soczewkami kontaktowymi, jakie trzeba ponosić przez całe życie, jednorazowe wszczepienie soczewki fakijnej może okazać się dużą oszczędnością.