Bezoperacyjne leczenie zaćmy – czy zawsze konieczny jest zabieg?

Zaćma to choroba narządu wzroku. Nazywana jest też kataraktą. To wrodzone lub degeneracyjne schorzenie, w wyniku którego dochodzi do zmętnienia soczewki oka. Często pojawiającym się pytaniem u chorych na zaćmę jest to, czy można ją leczyć bez operacji. Jak to wygląda w praktyce? Czy zawsze konieczny jest zabieg na zaćmę? Sprawdź.

Czym jest zaćma?

Zaćmą to zmętnienie soczewki oka, która znajduje się za tęczówką i źrenicą, co utrudnia widzenie. Choroba może wystąpić w jednym lub obu oczach i może rozwijać się powoli w miarę upływu czasu lub pojawiać się szybciej. Na skutek zmniejszenia i utraty przezroczystości soczewki pogarsza się jakość widzenia, a nawet może dojść do ślepoty.

Główną przyczyną nasilania się objawów zaćmy jest naturalne starzenie się soczewki. Istnieją jednak pewne czynniki zewnętrzne, które mogą przyspieszyć ten proces. Ponadto zdarzają się przypadki,
w których zaćma pojawia się jako schorzenie wtórne do chorób ogólnoustrojowych, ale są one rzadsze niż zaćma starcza, czyli związana z wiekiem [1].

Po czym rozpoznać, że to zaćma?

Wiele osób bagatelizuje początkowe objawy zaćmy. Tym bardziej że przypominają zwykłe przemęczenie wzroku. Głównymi objawami zaćmy są:

• mętne i niewyraźne widzenie;
• trudności w odróżnianiu obrazów;
• podwójne widzenie obiektów i ludzi;
• tworzenie się efektu aureoli na obrazach i punktach świetlnych, zwłaszcza w nocy;
• widzenie kolorów bardziej zamglonych niż zwykle;
• wrażliwość na światło;
• trudności w prowadzeniu pojazdów w nocy;
• problemy z czytaniem napisów wyświetlanych na ekranie telewizora;
• częste zmiany szkieł okularowych lub soczewek na mocniejsze.

Ponadto w zależności od typu zaćmy związanego z lokalizacją zmian chory może narzekać na krótkowzroczność, upośledzenie widzenia w jasnym oświetleniu lub złe widzenie wieczorem
i w ciemnych pomieszczeniach [2].

Jak diagnozuje się zaćmę?

Diagnozę stawia się na podstawie konsultacji okulistycznej przeprowadzanej przez specjalistę. Okulista po wstępnym wywiadzie z pacjentem i ocenie objawów wykonuje badanie oka. Objawy przedmiotowe zaćmy są typowe i trudno je pomylić z inną chorobą. W badaniu w lampie szczelinowej obserwuje się zmętnienia i zmiany zabarwienia soczewki. Zazwyczaj trudno zbadać dno oka, ponieważ jest ono mgliste, a w zaawansowanej postaci choroby niemal niewidoczne. W świetle źrenicy widać białe zabarwienie soczewki [1]. Po tak przeprowadzonej ocenie okulista może wskazać termin usunięcia zaćmy.

Czy można leczyć zaćmę bez operacji?

Bezoperacyjne leczenie zaćmy, która spowodowała pogorszenie widzenia, nie jest możliwe. Leczenie jest wyłącznie chirurgiczne. Co więcej, nie ma sensu go odwlekać. W ostatnich latach chirurgia zaćmy rozwinęła się wykładniczo, stając się coraz szybszą i bardziej bezpieczną operacją. Nie zaleca się oczekiwania na to, aż zaćma „dojrzeje”. Nie istnieje leczenie farmakologiczne zaćmy, które byłoby
w stanie powstrzymać rozwój choroby. Operacja jest konieczna. Im wcześniej pacjent podejmie decyzję o zabiegu, tym lepiej. Mniejsze zmiany wiążą się z większym bezpieczeństwem
i powodzeniem interwencji chirurgicznej. Operacja jest wtedy mniej obciążona prawdopodobieństwem i tak rzadkich powikłań, a chory szybciej wraca do zdrowia [3].

Nie ma też czegoś takiego, jak leczenie farmakologiczne zaćmy, zanim ona się pojawi. Jedynie można wdrożyć profilaktykę pewnych zachowań, które osłabiają działanie czynników prowadzących do powstawania zaćmy. Należy jednak pamiętać, że nie zatrzymają one choroby, a jedynie opóźnią wystąpienie jej objawów.

Czy istnieje skuteczna metoda na odzyskanie wzroku?

Operacja zaćmy polega na wymienieniu naturalnej soczewki organizmu zmętnionej przez zaćmę na sztuczną soczewkę, która zastąpi ją w działaniu. W ostatnich latach procedura tego zabiegu mocno ewoluowała. Przez długi czas stosowano technikę polegająca na usunięciu całej soczewki, ale obecnie częściej wykorzystuje się drugą, bardziej nowoczesną metodę. Jest to fakoemulsyfikacja, czyli ultradźwiękowe rozdrobnienie zmętniałej soczewki. Ten zabieg na zaćmę jest bezpieczny. Daje możliwość wyboru różnych rodzajów specjalnych soczewek, które pozwalają wyeliminować konieczność noszenia okularów po operacji, zarówno do dali, jak i do bliży. Podobnie jak w przypadku wszystkich rodzajów operacji, wymagane jest pewne zachowanie procedur przed zabiegowych, jaki
i opieka pooperacyjna. Jednak uchodzi on za skuteczną metodę, po której powrót funkcji wzrokowych następuje naprawdę szybko.

Jak wygląda zabieg usunięcia zaćmy? Krok po kroku

Zanim pacjent zostanie zakwalifikowany do zabiegu usunięcia zaćmy, musi przejść szereg badań. Najczęściej wykonuje się:

• badanie komórek śródbłonka i przedniego odcinka oka w lampie szczelinowej;
• rozszerzenie źrenic i badanie dna oka;
• komputerowe badanie wady wzroku przy wykorzystaniu autorefraktometru;
• ocena ostrości widzenia dali i bliży (bez korekcji i z korekcją);
• bezdotykowe badanie ciśnienia śródgałkowego;
• optyczna biometria i wyliczenie mocy sztucznej soczewki (IOL Master).

Po potwierdzeniu przez okulistę, że pacjent nadaje się do operacji, można umówić zabieg na zaćmę. Jak wygląda jego procedura? Wszystko trwa około 15 minut. W tym czasie:

• podawane jest miejscowe znieczulenie w postaci kropli do oczu;
• następuje dezynfekcja skóry wokół oczu i osłonięcie rzęs gazikami;
• umieszczany jest roztworek, który pozwala utrzymać oko otwarte przez cały zabieg;
• wykonywane jest minimalne nacięcie na oku (ok. 3 mm);
• przez mikroskopijny otwór wprowadzany jest aparat ultradźwiękowy (fakoemulsyfikator), który rozbija soczewkę za pomocą fal ultradźwiękowych, a drugie narzędzie pozwala na zassanie tych fragmentów i dokładne oczyszczenie torebki oka;
• na miejsce usuniętej, nieprzezroczystej soczewki wprowadzana jest nowa, którą chirurg dopasowuje do kształtu rogówki;
• zmętniała soczewka zostaje zastąpiona soczewką, którą okulista wcześniej uznał za najlepszą dla pacjenta;
• wyjmowane są wszystkie narzędzia, usuwane pozostałości higieniczne i zakładany jest opatrunek.

W przeciwieństwie do tradycyjnych metod usuwania katarakty zabieg na zaćmę wykorzystujący ultradźwięki wymaga małoinwazyjnego nacięcia, na które nie trzeba zakładać szwów. Dzięki temu rekonwalescencja przebiega znacznie szybciej.

Zabieg zaćmy – jak wygląda powrót do zdrowia?

Fakoemulsyfikacja to obecnie najczęściej stosowana technika usuwania zaćmy. Jest polecana nie tylko ze względu na małą inwazyjność i duże bezpieczeństwa zabiegu, ale także na małe obciążenie dla organizmu. Operacja trwa krótko i pacjent o własnych siłach wstaje z łóżka zabiegowego. Jeśli czuje się dobrze i nie występują komplikacje, może tego samego dnia wyjść do domu. Wypis następuje zwykle po upływie około trzech godzin od przebytej operacji.

W ciągu pierwszej doby po zabiegu na zaćmę można doświadczać łzawienia lub pieczenia oczu oraz uczucia obecności piasku pod powiekami. Przez kilka dni może doskwierać zaczerwienienie gałki ocznej. Widziany obraz przez pewien czas może pozostawać zamazany, rozmyty, dopóki oko nie przyzwyczai się do „nowej wersji” widzenia. Te dokuczliwe objawy powinny minąć w ciągu tygodnia. Jeśli tak się nie dzieje, należy niezwłocznie skonsultować się z okulistą.

Poza tym należy pamiętać, że powrót do zdrowia po usunięciu zaćmy zajmuje około 4 tygodni.
W tym czasie należy prowadzić oszczędny tryb życia. Trzeba unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz wszelkich innych czynności, które mogą męczyć i wytężać wzrok. Należy również chronić oczy przed infekcją, zwłaszcza czynnikami, które mogłyby spowodować ich podrażnienie (np. kosmetyki, opary, promieniowanie słoneczne). Przede wszystkim wskazany jest odpoczynek i przestrzeganie zasad higieny oraz stosowanie kropli do oczu przepisanych przez lekarza, aby nie doszło do powikłań po zabiegu.

Czy istnieją wskazania do leczenia farmakologicznego zaćmy?

Nie ma sensu liczyć na owocne bezoperacyjne leczenie zaćmy. Żadne krople lub leczenie farmakologiczne ani okulary korekcyjne nie pomogą pacjentom ze zdiagnozowaną chorobą. Może jednak zaistnieć sytuacja, w której zabieg na zaćmę nie będzie możliwy do wykonania. Usunięcie starej i wszczepienie nowej soczewki nie jest zagrożeniem dla życia i zdrowia u osób bez przeciwwskazań do operacji. Jednak nie wszyscy, którzy mają kataraktę, mogą zostać poddani takiemu zabiegowi. Z leczenia operacyjnego mogą zostać wykluczone osoby:

• z innymi chorobami oczu, takimi jak stożek rogówki, jaskra, patologiczne zmiany na dnie oka, odwarstwienie siatkówki i zwyrodnienie plamki żółtej;
• cierpiące na opadanie powiek lub ich całkowitą niedomykalność;
• chorujące na cukrzycę;
• kobiety w ciąży i karmiące piersią;
• z zaawansowaną postacią trądziku;
• z aktywnymi stanami zapalnymi i chorobami wirusowymi;
• chorujące na padaczkę lub inne choroby współwystępujące z drgawkami.

Ostateczną decyzję o wskazaniu do operacji zaćmy podejmuje chirurg okulista. Czasami konieczna jest konsultacja z innymi specjalistami. Na przykład ustabilizowany stan zdrowia chorych na cukrzycę
i potwierdzenie u diabetologa utrzymania cukru w normie, dają szansę na przeprowadzenie zabiegu na zaćmę nawet u cukrzyków.

Czy istnieją leki zapobiegające rozwojowi zaćmy?

Żadne lekarstwa stosowane doustnie ani krople do oczu nie są w stanie zapobiec pojawieniu się zaćmy. Można jedynie stosować się do zasad profilaktycznych, które przyczyniają się do spowolnienia wystąpienia pierwszych objawów. Można wykorzystać takie środki zapobiegawcze, jak:

• porzucenie używek (np. palenia tytoniu);
• ograniczenie spożywania alkoholu;
• chronienie oczu przed słońcem;
• unikanie stosowania kortykosteroidów;
• utrzymywanie właściwej higieny (uważanie na urazy i infekcje);
• utrzymywanie cukrzycy i innych chorób ogólnych pod kontrolą.

Warto poszukać również dobrego okulisty i korzystać z regularnych konsultacji w celu badania narządu wzroku.

Nie ma skutecznego leku na zaćmę, dlatego jedyną zalecaną metodą leczenia jest operacja. Zabieg jest bezpieczny i zapewnia szybki powrót do zdrowia.

Bibliografia:

[1] Wilczyński M., Zaćma – co każdy internista wiedzieć powinien, 2023, Medycyna po Dyplomie.

[2] Omulecki W., Zaćma, 2013, Medycyna Praktyczna dla Pacjenta.[3] Iwaszkiewicz-Bilikiewicz B., Zaćma (cataracta), Geriatria 2008; 2: 252-254.